Tweety
Moderatör
Tanımı
Su Karatavuğu da denen Derekuşu, kahverengi gövdesi, beyaz boğazı ve göğsü ile kolayca tanınır. Gencinin üstü grimsi-kahverengi, alt tarafı beyaz üzerine koyu kırçıldır.
Derekuşu, familyasının ülkemizdeki tek temsilcisidir. 5 türü bulunan bu familya (CINCLIDAE) üyeleri, Ötücü Kuşlar (PASSERIFORMES) arasında yüzme ve dalma yeteneğine sahip yegane kuşlardır.
Üçüncü göz kapağı beyaz renkli olup; su altındayken gözlerin korunmasına yardımcı olur.
Habitatı
Genelde yükseklerde (2500 m’ye kadar) hızlı akan, temiz, taşlı dağ derelerinde yaşar. Kışın irtifa göçü yapıp daha düşük rakımlara iner.
Yayılışı
Karadeniz’in tamamı, Istrancalar [Yıldız Dağları], Bursa, Ege (kıyı kesimi ve kuzeydoğusu hariç), Akdeniz, Doğu Anadolu’da (kuzey, batısı ile Van Gölü’nün güneyi) yerlidir. Ayrıca Kazdağında da görülür. İç Anadolu’nun güney ve kuzey kenarlarında kış göçmenidir.
Kars yakınları, Tortum-Erzurum arası (Erzurum), Camili (Artvin: Borçka), Cumhuriyet Mah (Artvin: Hopa), Yusufeli Çayı (Artvin: Yusufeli), Fırtına Deresi (Rize: Çamlıhemşin), İkizdere (Rize), Of (Trabzon), Avutmuş Deresi (Giresun: Şebinkarahisar), Dereli (Giresun), Aksu Çayı (Giresun), Pazarsuyu Çayı (Giresun: Bulancak), Kürtün (Gümüşhane), Çat Köyü (Erzincan), Utukyurdu (Sivas), Azdavay (Kastamonu), Değirmenağzı (Zonguldak), Yedigöller Milli Parkı (Bolu), Kirmir Çayı (Ankara: Kızılcahamam) ve Çaybaşı Köyü (Bursa: Uludağ batı etekleri), Kazdağı (Balıkesir-Çanakkale), Akdağ (Denizli: Çivril ve Afyon: Sandıklı), Köprülü Kanyon (Antalya) ve Antalya-merkezden gözlem ve fotoğraf kayıtları bulunmaktadır. Niğde’deki derelerde de görülür. Çamardı ndaki alabalık havuzları civarında, keza Ulukışla da Bolkar Dağları eteklerindeki dere ve havuzlar yakınıyla, Melendiz Dağları (Niğde ve Aksaray)nda ve Ihlara Vadisi (Aksaray: Güzelyurt) ile Tufanbeyli ve Pozantı (Adana), Afşin (K.Maraş), Dörtyol (Hatay) ve Ereğli (Konya) yakınlarında da görülmektedir. Yahyalı (Kayseri) merkezinden geçen çay boyunca yuvalandığı gözlenmiştir.
Beslenme
Başta sucul böcekler ve larvaları olmak üzere, sucul [aquatic] omurgasızlar ile beslenir. Sucul salyangozlar (Mollusca) ve küçük balıkları da yiyecek listesine ekleyebilir. Gammarus cinsinden sucul Crustacea türleri ve yine aynı gruptan diğer bazı karidesler en sevdiği besinler arasındadır. Su altındaki avlarını görerek bulur ve yakalar. Dere boylarında gezinerek bazı karasal omurgasızları da yediği olur.
Biyolojisi
Çitkuşununkini andıran yuvası, suyun üzerinden aktığı [küçük şelale şeklindeki] yerlerin altında kalan taşların arasındaki boşluklar, kayaların arası, bazen bir köprünün ayağındaki taşların arasına yuvalanır. Yuvanın içi yosun ve otlarla döşenir. Yuva büyük ve küreseldir.
Derekuşu, yılın erken dönemlerinde üremeye başlar. Genellikle Şubat bitmeden yumurtlar. 4 veya 5 yumurta bırakır ve 16 gün kadar kuluçkaya yatar. Yavrular, 20-24 gün kadar olunca tüylenir. Ömürleri 8 yıl kadardır.
Mayısın son günleri-Haziran başından Yahyalı Çayı boyunca yuvalanmış, çiftler yuvaya besin taşırken görülmüşlerdir.
Göçü
Göçmen olmayan bu tür, kışın daha aşağı rakımlardaki yerlerde görülür.
Popülasyonu
Toroslar’daki alttürü C. c. olympicus’tur. Bazı kaynaklar bu formu Kıbrısa endemik olrak bildirmektedir. DNA çalışmaları bunların Ege ve Anadolu populasyonlarıyla aynı olduğunu ortaya koymuş ve Kıbrıs populasyonu muhtemelen Anadoludan göç ettiği sonucuna varılmıştır (Vaurie, 1955). Kuzey bölgelerimizdekiler nominat alttürdendir.
Davranışları
Derekuşu, gerçek anlamda sucul tek Ötücü (Passeriformes) kuş türü olmasının yanısıra; su altındaki davranışlarıyla da ilginç bir kuştur. Kanatlarını kullanarak su altında ilerler; dipte yürüyebilir. Aynı şekilde kanatları sayesinde su üstünde de yüzebilir.
Su Karatavuğu da denen Derekuşu, kahverengi gövdesi, beyaz boğazı ve göğsü ile kolayca tanınır. Gencinin üstü grimsi-kahverengi, alt tarafı beyaz üzerine koyu kırçıldır.
Derekuşu, familyasının ülkemizdeki tek temsilcisidir. 5 türü bulunan bu familya (CINCLIDAE) üyeleri, Ötücü Kuşlar (PASSERIFORMES) arasında yüzme ve dalma yeteneğine sahip yegane kuşlardır.
Üçüncü göz kapağı beyaz renkli olup; su altındayken gözlerin korunmasına yardımcı olur.
Habitatı
Genelde yükseklerde (2500 m’ye kadar) hızlı akan, temiz, taşlı dağ derelerinde yaşar. Kışın irtifa göçü yapıp daha düşük rakımlara iner.
Yayılışı
Karadeniz’in tamamı, Istrancalar [Yıldız Dağları], Bursa, Ege (kıyı kesimi ve kuzeydoğusu hariç), Akdeniz, Doğu Anadolu’da (kuzey, batısı ile Van Gölü’nün güneyi) yerlidir. Ayrıca Kazdağında da görülür. İç Anadolu’nun güney ve kuzey kenarlarında kış göçmenidir.
Kars yakınları, Tortum-Erzurum arası (Erzurum), Camili (Artvin: Borçka), Cumhuriyet Mah (Artvin: Hopa), Yusufeli Çayı (Artvin: Yusufeli), Fırtına Deresi (Rize: Çamlıhemşin), İkizdere (Rize), Of (Trabzon), Avutmuş Deresi (Giresun: Şebinkarahisar), Dereli (Giresun), Aksu Çayı (Giresun), Pazarsuyu Çayı (Giresun: Bulancak), Kürtün (Gümüşhane), Çat Köyü (Erzincan), Utukyurdu (Sivas), Azdavay (Kastamonu), Değirmenağzı (Zonguldak), Yedigöller Milli Parkı (Bolu), Kirmir Çayı (Ankara: Kızılcahamam) ve Çaybaşı Köyü (Bursa: Uludağ batı etekleri), Kazdağı (Balıkesir-Çanakkale), Akdağ (Denizli: Çivril ve Afyon: Sandıklı), Köprülü Kanyon (Antalya) ve Antalya-merkezden gözlem ve fotoğraf kayıtları bulunmaktadır. Niğde’deki derelerde de görülür. Çamardı ndaki alabalık havuzları civarında, keza Ulukışla da Bolkar Dağları eteklerindeki dere ve havuzlar yakınıyla, Melendiz Dağları (Niğde ve Aksaray)nda ve Ihlara Vadisi (Aksaray: Güzelyurt) ile Tufanbeyli ve Pozantı (Adana), Afşin (K.Maraş), Dörtyol (Hatay) ve Ereğli (Konya) yakınlarında da görülmektedir. Yahyalı (Kayseri) merkezinden geçen çay boyunca yuvalandığı gözlenmiştir.
Beslenme
Başta sucul böcekler ve larvaları olmak üzere, sucul [aquatic] omurgasızlar ile beslenir. Sucul salyangozlar (Mollusca) ve küçük balıkları da yiyecek listesine ekleyebilir. Gammarus cinsinden sucul Crustacea türleri ve yine aynı gruptan diğer bazı karidesler en sevdiği besinler arasındadır. Su altındaki avlarını görerek bulur ve yakalar. Dere boylarında gezinerek bazı karasal omurgasızları da yediği olur.
Biyolojisi
Çitkuşununkini andıran yuvası, suyun üzerinden aktığı [küçük şelale şeklindeki] yerlerin altında kalan taşların arasındaki boşluklar, kayaların arası, bazen bir köprünün ayağındaki taşların arasına yuvalanır. Yuvanın içi yosun ve otlarla döşenir. Yuva büyük ve küreseldir.
Derekuşu, yılın erken dönemlerinde üremeye başlar. Genellikle Şubat bitmeden yumurtlar. 4 veya 5 yumurta bırakır ve 16 gün kadar kuluçkaya yatar. Yavrular, 20-24 gün kadar olunca tüylenir. Ömürleri 8 yıl kadardır.
Mayısın son günleri-Haziran başından Yahyalı Çayı boyunca yuvalanmış, çiftler yuvaya besin taşırken görülmüşlerdir.
Göçü
Göçmen olmayan bu tür, kışın daha aşağı rakımlardaki yerlerde görülür.
Popülasyonu
Toroslar’daki alttürü C. c. olympicus’tur. Bazı kaynaklar bu formu Kıbrısa endemik olrak bildirmektedir. DNA çalışmaları bunların Ege ve Anadolu populasyonlarıyla aynı olduğunu ortaya koymuş ve Kıbrıs populasyonu muhtemelen Anadoludan göç ettiği sonucuna varılmıştır (Vaurie, 1955). Kuzey bölgelerimizdekiler nominat alttürdendir.
Davranışları
Derekuşu, gerçek anlamda sucul tek Ötücü (Passeriformes) kuş türü olmasının yanısıra; su altındaki davranışlarıyla da ilginç bir kuştur. Kanatlarını kullanarak su altında ilerler; dipte yürüyebilir. Aynı şekilde kanatları sayesinde su üstünde de yüzebilir.
