Tweety
Moderatör
Tanımı
İnce yapılı, zarif, uzun bacaklı, ince gagalı bir ötücüdür. Orta uzunlukta kanatları küt uçludur, kuyruğu orta uzunluktadır. Aşağıdaki bilgiler nominat alttür olan L. s. svecica'ya göredir.
Erişkin Erkek: Yıpranmamış giysisinde (sonbahar) alnı ve tepesi koyu zeytuni kahverengi (ikisi de hafif benekli), tepe yanları (kaşlarının üstü) siyahımsıdır. Ensesi ve boyun yanları daha açık grimsidir; sırtı, omuz örtüleri, kuyruk sokumu ve kuyruk üstü örtüleri zeytuni kahverengidir. Alt sırt, kuyruk sokumu ve kuyruk üstü örtülerinin dipleri hafif kızıl-kahverengi veya tarçın tonlu olabilir, fakat genellikle saklıdır (tüylerin uçları yıprandığında burada belirgin bir leke oluşur). Orta kuyruk telekleri koyu kahverengimsi veya grimsi siyahtır, en dipleri kızıldır (tamamen saklıdır). Diğer kuyruk teleklerinin uçları veya dış yarıları soluk kahverengimsi siyah ve iç yarıları kızılımsı veya turuncumsu tarçın rengidir, kuyruk yanlarında paneller oluşturur (konar halde çok yıpranmamışsa genelde görünmez, en iyi uçarken görülür). Kanat örtüleri, kın telekleri ve uçuş telekleri üst kısımlarla aynı renktedir fakat ortaları daha koyu siyahımsı kahverengidir, kenarları ince bir şekilde griyle çerçevelenmiştir (fakat hemen yıpranır); ve büyük kol örtüleri ile kın teleklerinin kenarları biraz daha açık kahverengi veya hafif kızılımsıdır. Koltuk altı örtüleri ve iç kanat altı örtüleri sarımsı kahverengi veya kızılımsıdır, geri kalan kanat altı örtüleri uçları açık ten rengi olacak şekilde açık kahverengimsi-gridir. Gaga dibinden kulak örtülerinin arkasına uzanan kaşı krem veya ten rengidir, gözün arkasına doğru soluklaşır. İnce beyazımsı veya krem rengi göz halkasının en çok alt yarımı belirgindir. Gözpınarları siyah, yanaklarının üstü ve kulak örtüleri ten rengi benekli veya çizgili sıcak kahverengi tonlarındadır. Bıyığındaki açık mavi tüylerin uçları açık ten rengidir; gıdı çizgisi soluk siyahtır (gagaya ulaşmaz, göğüs yanlarına doğru genişler), uçları yine açık renklidir. Gıdısı ve üst boğazı açık krem rengidir, siyah veya açık mavi beneklidir, bazen tamamen mavi de olabilir. Alt boğazın orta kısmında yuvarlak veya oval şeklinde kızıl bir benek bulunur. Burada kızıllık mavi şeride dayanacak şekilde boğaz ortasının altında bir şerit şeklinde yoğunlaşmış durumdadır. Etrafındaki beyaz sınırlar çok incedir. Tüy dipleri gri, ortaları beyaz, en dışları kırmızıdır. Göğsün üst kısmındaki açık mavi kuşağın uçları açık renklidir, alt göğüste ortaya doğru genişleyen soluk siyah bir gerdanlık ile sonlanır. Bu gerdanlığın hemen altında onun yansıması gibi ince beyazımsı veya krem rengi bir şerit daha bulunur. Alt göğsün yanlarından üst karnın ortasına doğru uzanan kuşak parlak kestane-kahverengi veya kızıl tarçın rengidir. Böğürleri grimsi ten rengi; alt kısımlarının geri kalanı (uyluğu dahil) krem rengi-beyazdır, fakat böğürlerinin arka kısmında ve kuyruk altı örtülerinde pembemsi tonlar olabilir. Gözleri koyu kahverengidir. Gagası siyah veya siyahımsı kahverengidir, dibi biraz daha açık renkli veya mavimsidir. Gaganın kesici kenarları sarı veya turuncudur; gaga kökü parlak limoni veya turuncumsu sarıdır. Ayakları ve bacakarı koyu kahverengi veya siyahımsı kahverengidir, pembemsi tonlar bulunur, ayak tabanı sarı olabilir. İlkbaharda (kısmi üreme öncesi tüy değişimi sonrası, Şubat-Marttan itibaren) alnı siyahımsı benekli, tepesi ise siyah çizgili koyu zeytuni kahverengidir; tepe arkasına doğru grileşir, siyahımsı tepe yanları bazen mavimsi uçludur. Kaşı belirgin krem rengi veya beyazdır. Gözpınarları koyu veya siyahımsı, çok ince krem rengi uçludur. Yanakları ve kulak örtüleri ince krem veya ten rengi çizgilidir, kulak örtülerine doğru gri-kahverengi olur. Üst kısımları sonbahara göre biraz daha soluk gri-kahverengidir; özellikle omuz örtüleri, sırtı ve kuyruk sokumu daha koyu gri-kahverengidir, fakat yıprandığında kuyruk sokumunun ve kuyruk üstü örtülerinin diplerinde kızıl-tarçın rengi gözlenebilir. Kanat ve kuyruk teleklerinin kenarları yıpranmıştır. Çenesi, bıyığı, boğazı ve üst göğsü parlak kobalt mavisidir, yeni tüy değişiminden sonra uçlarında hafif grilikler bulunabilir; üst göğsün merkezinde koyu kızıl veya kestane rengi yuvarlak veya oval şeklinde bir benek bulunur (bazen sadece birkaç tüyden veya tüylerin sadece uç kısımlarından oluşur, üst ve alt kenarları parlak mavi tüylerin uçları tarafından saklanır). Göğsün alt sınırı siyahtır, bunun hemen altında belirsiz veya parçalı olabilen çok ince beyazımsı veya krem rengi bir şerit bulunur. Göğüs yanlarından üst karnın ortasında uzanan geniş şerit koyu kızıl-tarçın rengidir. Alt kısımların geri kalanı krem rengi, açık ten rengi veya kirli beyazdır, açık zeytuni-gri tonlar olabilir (özellikle böğürlerinde); böğürlerinin arkası ve kuyruk altı örtüleri biraz daha açık ten rengi veya kirli beyazdır.
Erişkin Dişi: Taze giysisinde (sonbahar) üreme dışı erişkin erkek gibidir, genellikle göğsünde mavi bulunmaz (fakat bu oldukça değişkendir); geniş bıyığı açık ten rengi veya krem rengidir ve aynı renkteki boğazından gaganın dibinden aşağı boyun yanlarına doğru uzanan siyah gıdı çizgisi ile ayrılır. Üst göğsün merkezi beyazımsı veya krem rengidir, siyah bir gerdanlık bulunur, bazen hafif mavi tonlu ve uçları açık renklidir (pullu bir görünüm verebilir). Bazıları aynı zamanda tarçın rengi veya kızıl tüy dipleri de gösterebilir (fakat hiçbir zaman erkekteki kadar geniş veya koyu olmaz), alt göğsünden böğürlerine kadarki kısım açık grimsi ten rengidir. İlkbaharda üreme öncesi tüy değişiminden sonra tepesi ve üst kısımları erişkin erkekteki gibidir veya biraz daha zeytunidir, ve tepesindeki çizgiler daha ince veya belirsizdir. Bıyığı, gıdısı ve boğazı açık krem renginden kirli beyaza değişebilir. Geniş siyah gıdı çizgisi (bazılarında daha ince veya bir benek dizisi halinde) alt göğüsteki siyah gerdanlıkla birleşir. Alt göğüs değişken miktarda soluk mavi ve açık uçludur (nadiren boğazdaki ve göğüsteki mavilik miktarı erkektekine yaklaşır). Gerdanlığın altında ince beyazımsı bir şerit ve onun da altında gri-kahverengi bir göğüs şeridi bulunur, özellikle tüy diplerinde değişkenmiktarda kızıllık görülebilir. Tüm alttürlerin dişilerinin boğaz/göğüs desenlenmesinde geniş bireysel varyasyon görülür; bazıları (muhtemelen ilk yılındaki bireyler) tamamen mavisizdir veya mavi gıdıdan göğüse hafif beneklenme şeklinde görülür, kızıl göğüs şeridi ise açık renklidir, sınırlıdır ve gri-kahverengi çizgilidir. Daha yaşlı dişilerin ise (ikinci yazında veya daha yaşlı) göğsü ve alt yanakları büyük oranda mavidir (soluk veya parlak), gısıdı ve üst boğazı mavi beneklidir ve kızıl göğüs şeridi koyu ve geniştir; erişkin erkeklerden gıdısındaki gri benekler, siyah gıdı çizgisi ve daha heterojen olan kızıl göğsündeki siyah tüy dipleri ile ayrılır. Göğüs ortasındaki beneği ipek beyazı veya açık kızılımsıdır, göğüs yanları ve böğürleri bazen hafifçe gri-kahverengi çizgilidir.
Genç: Başı, üst kısımları ve küçük ile orta kol örtüleri koyu kahverengi veya siyahımsıdır; başı ince krem rengi veya sarımsı çizgili, sırtı ve omuz örtüleri ince beyazımsı-ten rengi çizgili ve uçludur. Kuyruk sokumu ve kuyruk üstü örtüleri beneksiz parlak kızıl veya tarçın rengidir. Kuyruğu erişkininki gibidir, fakat daha kısadır ve ucu ten rengidir. Büyük kol örtüleri ve uçuş telekleri erişkininkine benzer fakat büyük kol örtülerinin kenarları ince kızıl-krem rengidir, ucunda genişleyerek üçgen benekler oluşturur; kol ve kın teleklerinin ortası siyahımsı-kahverengi, kenarları kızıl-krem rengidir. Kaşı açık ten rengidir, hafif beneklidir, genellikle belirsizdir veya gözün sadece arkasında görülür. Göz halkası ince ve açık krem rengidir. Gözpınarları, yanaklarının üstü ve kulak örtüleri kahverengimsi ve inceden ten rengi çizgilidir (gözpınarları genellikle çizgisizdir). Belirsiz, koyu gıdı çizgisi görülebilir. Gıdısından göğsüne ve üst böğürlerine kadarki kısım genişçe siyah pullu krem rengidir. Alt boğazının ortası tekdüze krem rengi olabilir, alt kısımlarının geri kalanı da hafif çizgili krem rengidir. Gagası mavimsi siyahtır, kesici kenarları ve kökü pembemsi veya açık sarıdır. Bacakları ve ayakları grimsi veya pembemsi kahverengidir.
1. Kışında Erkek: Yıpranmamış giysisi erişkin erkeğinki gibidir fakat tepesi ve üst kısımları biraz daha canlı kahverengidir. Göğüsteki mavi ve kızılın miktarı üreme dışı formdaki erişkin dişiyi andıracak kadar az mavili olanlardan daha çok ve parlak mavili bireylere kadar farklılık gösterir: bazılarının gıdısında ve boğazında mavi az miktarda bulunur, siyah beneklerden oluşan gerdanlığın üzerinde ince bir şeritten ibarettir, veya tamamen açık krem rengidir. Alt boğazın ortası ve üst göğüs açık kızıl tonludur, bunun altında açık mavi şerit gıdı çizgisinden kaynaklanan siyah göğüs şeridi ile birleşir, bunun da hemen altında açık ten rengi şerit (genellikle belirsiz veya parçalı) ve kızıl göğüs kuşağı bulunur. Uçuş telekleri, kın telekleri, el örtüleri, kuyruk telekleri ve bazı büyük kol örtüleri genç giysisinden kalmadır (nadiren üstteki iki kın teleğini değiştirir); gençlikten kalan büyük kol örtüleri ve kın teleklerinin ortası daha gri, kenarları ve kama şeklindeki uçları ten rengi veya açık kızıldır (en uzun süre içteki büyük kol örtülerinde durur, yıprandığında tüylerin uçlarında yine üçgen şeklinde bir ten rengi-kızıllık görülebilir). Erişkinlerin çok nadiren büyük kol veya el örtülerinin uçlarında ten rengi bulunur. Eldeyken el örtüleri ve kuyruk telekleri daha dar ve daha sivri uçludur, el örtülerinin uçlarında da bazen hafif ten rengi bulunur.
1. Yazında Erkek: Üreme öncesi tüy değişimi sonrası üreme giysisindeki erişkin erkek gibidir, fakat yukarıdaki gibi hala genç teleklerine sahiptir ve bunlar oldukça yıpranmıştır (bazen erişkinlerin telekleri de 1. yazındakiler kadar yıpranmıştır). Genellikle boğaz ve göğüsteki mavi daha açık ve miktar olarak biraz daha azdır, boğaz beneği krem rengi-beyaz veya açık kızıldır. Kızıl göğüs kuşağı daha açık renkli ve incedir, ve siyah göğüs bandından daha sağlam bir biçimde ayrılmıştır (beyazımsı şerit aracılığıyla).
1. Yılında Dişi: Yıpranmamış giysisi erişkin dişininki gibidir fakat aynı yaştaki erkek gibi genç uçuş ve kuyruk teleklerini korur. Erkekten farklı olarak göğsünde hiç mavi veya kızıl bulunmaz; bıyık altı çizgisi, gıdısı ve boğazı açık ten rengi veya krem rengi-beyazdır. Gıdı yanlarında ve üst boğazında esmer benekler bulunabilir, geniş gıdı çizgisi siyahtır (gaga dibinde en ince, boğaz yanlarında en kalın), üst göğsündeki gerdanlık açık gri veya beyaz tüy uçları nedeniyle kısmen saklanmış veya bölünmüş durumdadır. Alt göğsü gridir (göğüs yanları ve üst böğürleri gibi), bazen soluk siyah tüy uçları göğüs kuşağının altında çizgiler oluşturur.
1. Yazındaki Dişi: Giysisi biraz farklıdır; göğsünde herhangi bir mavi veya kızıl bulunmaz, gıdısı ve boğazının ortası krem rengi veya kirli beyazdır. Gıdı çizgisi ve gerdanlığı erişkin dişininkinden daha düzensizdir. İnce beyaz tüy uçları halen siyahın bir kısmını saklar.
COĞRAFİ VARYASYON
Bireysel farklılıklar ile farklı alttürlerin kaynaştığı yerde ortaya çıkan ara formlar nedeniyle oldukça karmaşıktır. Alttür ayrımı neredeyse yalnızca üreme giysisindeki erişkin erkeklerde yapılabilir, fakat bireysel varyasyon nedeniyle bunlarda bile güvenli ayrım yapılamayabilir. Dişilerin ve ergenlerin neredeyse hiçbirinde güvenli alttür ayrımı yapılamaz.
L. s. cyanecula: Erişkin erkeğin boğazında büyük ve oldukça değişken beyaz bir benek bulunur, fakat nadiren bazı bireylerde beyaz benek bulunmaz ("wolfi" varyantı). O Avrupa'da 90 bireyden 7'sinde beyaz benek bulunmamıştır. Bazı erkeklerin ise tüy uçlarında geniş turunculuklar bulunur ve arazide boğaz beneği tamamen turuncu görünür, fakat tüy dipleri yine beyazdır. Bu tarz bireyler İspanya, Estonya ve Hollanda'da gözlenmiştir. Göğüsteki mavilik yıpranmamış formda daha açık fakat yine oldukça parlak kobalt mavisidir, yıprandığında daha koyu ve biraz morumsu olur. Dişi/üreme dışı/ergen formları neredeyse svecica ile aynıdır, fakat gıdı çizgisi ile göğüs şeridi genellikle daha geniştir. Üreme dışı formdaki erişkin erkekte boğaz beneği ipeğimsi beyazdır fakat uçlarında ince şekilde turunculuk bulunur. Aynı durum 1. kışındaki erkeklerde de gözlenebilir. Bu durumda boğaz ortasındaki beneğin dışında geniş bir beyazlık, ortasında ise yuvarlak şeklinde pembemsi turunculuk görülür. Tüy dipleri yine beyazdır. Aynı formdaki svecica'da turunculuk daha koyudur ve beneğin altında bir şerit şeklinde yoğunlaşmıştır; dışta, özellikle alt kenarda beyazlık çok incedir. Tüy dipleri gridir; sonra içte dışa sırasıyla beyaz, kırmızı ve mavi şeritler bulunur.
L. s. namnetum: Cyanecula gibidir, fakat kanatları ve kuyruğu daha kısadır. Göğsünün ortasındaki benek ortalamada daha küçük olabilir.
L. s. azuricollis: Cyanecula gibidir fakat boğaz ortasındaki renklenme değişkendir; tamamen mavi (beneksiz), beyaz veya açık kestane-kızıl olabilir. Dört üreme alanından alınan 185 erkek örneğinde
%55'inin beneksiz olduğu görülmüştür ve bu oran 1. yılındaki erkeklerden erişkinlere doğru artmıştır. Kalan 88 bireyden 82'sinin beneğinin beyaz ve 6'sının kızılımsı olduğu görülmüştür; fakat "tüm İber bireylerinin yaşla bu rengi kaybettiği" belirlenmiştir.
L. s. volgae: Göğüs beneği rengi değişkendir ve ayırıcı tanı açısından belirsiz bir formdur, elde bile zor ayırt edilir. Üreme döneminde erişkin erkeğin boğazı açık veya koyu mavidir. Boğaz beneği küçük veya orta boyludur; açık kızıl veya beyaz renklidir. Ortası kızıl dışı beyaz, kızıl ama alt kenarı beyaz veya kızılın içine bir miktar beyazlık karışmış şeklinde olabilir. Mavi göğsünün altında dar siyah ve kızıl-turuncu şeritler bulunur; bu iki şerit belirgin bir beyaz bant ile ayrılmıştır. Erişkin dişi ve üreme dışı formları cyanecula gibidir.
L. s. pallidogularis: Erişkin erkeğin gıdısı ve boğazı parlak ve açık gök mavisidir (cyanecula'dan daha açık). Geniş bir şerit veya üçgen şeklindeki açık kızıl benek oldukça büyüktür. Kızıl göğüs şeridi genellikle oldukça dardır ve açık kahverengimsi-gri tonlar bulunur (özellikle alt göğsün yanlarında ve böğürlerinde). Üst kısımları svecica'dan daha açık ve grimsidir. Dişisi ve üreme dışı formlarının üst kısımları svecica ve cyanecula'dan daha açıktır, siyah gıdı çizgisi ve göğüs şeridi daha dardır.
L. s. saturatior: En koyu alttürdür. İki cinsin de tepesi daha esmer veya koyu kızılımsıdır. Erişkin erkeğin boğaz beneği açık veya koyu kızıl-kahverengidir.
L. s. kobdensis: Pallidogularis gibidir fakat daha da açık renklidir (en açık renkli alttür). Üst kısımları daha grimsi ve kum rengidir. Boğazı daha açık renklidir, beneği turuncudur.
L. s. przevalskii: Ayırıcı tanı olarak belirsizdir; saturatior gibidir ama boğaz beneği daha büyüktür.
L. s. abbotti: Svecica gibidir ama biraz daha küçük ve uzun gagalıdır. Üst kısımları neredeyse saturatior kadar koyudur. Boğaz beneği en küçük alttürdür, beyaz veya kestane-kızıldır.
L. s. luristanica: Cyanecula gibidir fakat biraz daha büyüktür. Üreme döneminde erişkin erkeğin boğazı tamamen mavidir (cyanecula'dan biraz daha açık), bazen tüy diplerinde saklanmış beyazlık veya saklanmamış küçük bir beyaz benek bulunabilir. Siyah göğüs bandı çok belirsizdir veya yoktur. Alt göğsündeki kızıl göğüs şeridi oldukça kalındır. Dişi ve üreme dışı formları cyanecula gibidir.
Habitatı
2 metreden kısa ve içinde açıklıklar bulunan çalılarda; nemli orman steplerinde; uzun ot, sazlık ve bataklık kenarları, cüce söğütler ve sık çalılıklar gibi nehir veya göl kenarı bitkilerinde; geniş yapraklı veya karışık ormanlardaki açıklıkların ve turbalıkların kenarındaki huş ve kızılağaçlarda; ağaç sınırındaki veya üstündeki nemli dağ düzlüklerinde ve çayırlarındaki cehri, fukarasaçı ve bodur huşlarda; ve de tundra kenarlarındaki söğütlüklerde ve salkım otlarında ürer. Daha güneydeki üreme popülasyonları (örn. B Fransa) tuzlu çayırlarda (Elymus pungens), hendeklerde, bitki örtüsü bulunan bentlerde ve sazlıklarda ürer. İspanya'da asıl olarak kurak yamaçlardaki süpürge otunda (Cytisus oromediterraneus, Genista juncea), fundalıklarda (Erica arborea, E. australis), süpürge çalısında (Calluna vulgaris), pırnal meşede (Quercus rotundifolia) ve ladende (Cistus) yuvalar. K Fransa ve Hollanda'da yakın zamanda kanolada (Brassica napus oleifera) da üremiştir. Türkiye ve Kafkaslar'da kayalık ve otlak bulunan dağlık çayırlarda, genellikle Spirea çalılarında ve ardıç ağacında ürer. Orta Asya'da ırmaklar bulunan dağlık vadilerde yoğun söğütlükler ve cehrilerde yuvalar. Sibirya ve KB Kuzey Amerika'da çalılıklı alanlarda (sıklıkla söğüt, huş, kızılağaç), nehir ve kanal boylarında, bataklıklarda, ıslak çayırlarda, yoğun şekilde alçak bitkilerin bulunduğu tundra kenarlarında ve ağaç sınırındaki veya üstündeki dağlık tundralardaki cüce Sibirya Çamında (Pinus sibirica) bulunur. Rusya'da deniz seviyesinden 4000 metreye, Moğolistan'da 3200 metrede, Afganistan'da ve Pakistan'da 2600-3800 metre arasında, Türkiye'de 1700-2600 metrede, İspanya'da ise 800-1900 metrede ürer. Kışın benzer habitatlarda; sazlıklarda, uzun otlarda, şeker kamışlarında, pirinç tarlalarının etrafındaki çalılarda, ılgınlarda, sulak alan kenarlarında, kıyı çalılıklarında, ormanlık alanlarda, zengin bitki örtülü palmiyeliklerde, yavaş akan nehirlerin kenarlarında, barajlarda, kanallarda, bataklıklı otlaklarda, küstüm otunda (Mimosa), mangrovlarda, tarlaların ve tuzlu çayırların kenarlarında kışlar. Deniz seviyesinden Etiyopya'da 2120 metreye kadar bulunur. Hindistan'da genellikle parklarda ve bahçelerde bulunur, GD Asya'da 1350 metreye kadar bulunabilir fakat genellikle 760 metrenin altındadır. Göç sırasında burunlar ve adalar dahil herhangi bir kıyı habitatında, dağ geçitlerinde, çayırlık dağ eteklerinde, nehir vadilerinde, kanallarda, hendeklerde, sulak alanların ve bataklıkların kenarlarında, kavaklık ve söğütlüklerde, meyve bahçelerinde ve tarlalarda bulunur; Afganistan'da 3000 metreye kadar çıkabilir.
Yayılışı
Avrupa'nın kuzeyinde üreyip kuzeydoğu Afrika'da kışlayan bu tür,
ülkemizde daha çok göç dönemleri görülür.
Ülkemizdeki yerleşik popülasyonu (yaz-kış bulunan ve üreyen) Doğu Anadolu'nun kuzeyiyle sınırlıdır.
Yine, Adana ve Hatay illerinde kışlayan bireyler de mevcuttur.
Ülkemizde şu ana kadar yapılan kayıtlar: Samsun, Ankara, Antalya, Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay, Trabzon, Rize, Malatya, Diyarbakır, Şanlıurfa, Kilis, Erzurum , Kars, Zonguldak - Çaycuma - Filyos Deltası ve Niğde yörelerinde yoğunlaşırken ülkemizin batısında nadiren görülmektedir: Ayvalık-Balıkesir (10.10.2008 -Ömer Necipoğlu) Küçükçekmece gölü Avcılar kıyıları-İstanbul (27.03.2010-Selim Şevkioğlu) Durusu (terkos)19.10.2013- yavuz eryavuz
"buğdaycıl" veya "gökgerdan" da denir.
Beslenme
Besini genellikle omurgasızlar ve onların larvalarıdır, ayrıca bazı meyveleri ve tohumları da yer. Tükettiği omurgasızlar arasında sinekler, mayıs sinekleri, küçük yusufçuklar, çekirgeler, kulağakaçanlar, şayak sinekleri, küçük güveler, karıncalar, kabuklu böcekler, kum zıplayanları, örümcekler, küçük salyangozlar ve solucanlar bulunur. Küçük kurbağaları da avlayabilir. Yediği meyveler ve tohumlar arasında ise kuzukulağı, madımak, çilek, böğürtlen, kiraz, cehri ve mürver bulunur. Yavrular ve gençler genellikle böcekler ve tırtıllarla beslenir.
Biyolojisi
Üreme dönemi nisan sonundan temmuz sonu veya ağustos başına kadardır. Genellikle tek eşlidir, fakat Finlandiya, Rusya ve Alaska'da çok eşli erkekler kaydedilmiştir. Ayrıca çiftleşmemiş olan erkek veya dişilerin başka çiftlerin yavrularını beslediği de gözlemlenmiştir. Teritoryaldir, fakat teritorisinin büyüklüğü 0.45-25 hektar arası olabilir, ve yuvalar arasında bazen yalnızca 20-25 metre bulunur. Teritori asıl olarak yuvalamak için kullanılır, bireyler teritorilerinin dışında beslenirler. Teritori koruması pozlanarak ve giren bireyleri (öbür erkekler dahil) tehdit ederek yapılır. Yuva yoğunluğu da oldukça değişkendir, en çok Finlandiya'da 89 çift/km2 ve Orta Fransa'da 80 çift/km2'ye rastlanmıştır. Çiftler üreme alanına varıldıktan sonra kurulur, herhangi bir çiftin bir dönemden fazla beraber kaldığına dair bir veri bulunmamaktadır, fakat aynı teritori aynı erkek tarafından sonraki dönemlerde kullanılabilir. Dişilerin erkek seçimi erkeklerin boğazındaki renklerin UV yansımasına göredir: bazı bireylerin deneysel olarak UV yansıtmalarının azaltıldığı testlerde dişilerin UV yansıtmaları azaltılmamış erkekleri seçtiği görülmüştür. Kur ve çiftleşme gösterisi tehdit davranışlarıyla hemen hemen aynıdır, ve genellikle yerde bitkilerin içinde yapılır. Erkek dişinin yakınında bir tünekten veya daha sıklıkla yerde kur yapar, dişi ise hareketsizdir veya ilgisiz bir şekilde gezinir. Erkek başını yukarıda tutar, boynunu uzatır, kapalı kuyruğunu sırtıyla en az 60 derece açı yapacak şekilde kaldırır ve duruma göre kuyruğunu yelpaze gibi açabilir. Başını ara sıra arkaya attığında neredeyse kuyruğuna değer, ve bazen kanatlarını yere hafifçe değecek kadar indirir. Erkek dişi etrafında daireler çizer, sağa sola kayar, kısıkça öter veya kur uçuşu yapar. Yuva dişi tarafından yapılır; kındıra, ot, bitki lifleri, yaprak, yosun ve hayvan kılından yapılmış derin, düzenli bir çanaktır. Genellikle yerde bir çukura veya bir çalının altındaki çöküntüye yapılır. 4-6 yumurta yumurtlar, yumurtalar açık mavi veya yeşildir; hafifçe kahverengi beneklidir. Dişi ve çok nadiren erkek tarafından 13-14 gün kuluçkaya yatılır. Yavrular iki ebeveyn tarafından da beslenir, 12-14 güne tüylenir. Bir üreme dönemi içerisinde kuzeyde bir kez, güneyde iki kez ürer. İkinci yılından (1. yaz) itibaren ürer, fakat ikinci yılındakilerin üreme başarısı daha yaşlı çiftlere göre daha düşüktür.
Göçü
Göçmendir, tüm popülasyonlar güneye veya güneybatıya yönelerek İspanya ve Batı Moritanya'dan parçalı bir biçimde K Afrika kıyıları boyunca D Afrika, Orta Doğu, Arap Yarımadası ve Basra Körfezi etrafı, O & G Pakistan, Hindistan, G Çin ve GD Asya'da kışlar. En kuzeyde üreyen svecica bireyleri en uzun göç edenlerdir; Kafkaslar, Himalayalar ve G Çin'de üreyenler (çoğunlukla rakım değiştirme göçü) ise en kısa göçü edenlerdir. L. s. svecica İskandinavya ve KB Rusya'daki üreme alanlarından ağustos sonu-ekim başı ayrılır, GD İsveç'ten eylül başında ve Moskova bölgesinden eylülün ikinci yarısında geçer. K, O ve D Avrupa'da ve Kafkaslar'da ekim sonuna kadar mevcuttur. Halkalama çalışmalarından anlaşıldığı üzere İskandinav ve Rusya'da üreyen popülasyonların ana göç yolunun O ve D Avrupa'dan G Avrupa'ya (eylül başında K İtalya'dan halkalama geri bildirimi alınmıştır) ve K & Sahraaltı Afrika'ya (Cezayir'den geri bildirim) uzandığı belirlenmiştir. Ayrıca güneydoğu yönünde hareket ederek GB & O Asya'dan geçip Arabistan ve Hindistan'a da gider. Orta Avrupalı (Belçika, Almanya ve Hollanda dahil) L. s. cyanecula'nın halkalama çalışmaları sayesinde Fas, K Cezayir, Tunus ve Moritanya (Senegal Deltası ve Djoudj Milli Parkı arasında) kışladığı belirlenmiştir. Korsika'da göç (ağırlıklı olarak cyanecula) ağustos sonu-ekim sonu arası, Türkiye'de eylül ortası-kasım başı arası, Kıbrıs'ta (ağırlıklı olarak svecica, bazıları kışın da kalır) ekim ortası-kasım başıdır. Lübnan ve İsrail'de göç eylül ortası-aralık başı arası uzatılmıştır, ekim ortası-kasım sonu arası doruk yapar. Suudi Arabistan, BAE ve Umman'da göç veya kışlayan bireyler gelişi eylül başında başlar Suudi Arabistan'da ağustos sonu), Kuveyt ve Bahreyn'de ise ağustos başı veya ortasında başlar; fakat Arabistan'da genel olarak ekim sonu veya kasıma kadar pek görülmez. Buralarda marta veya nisan başına kadar, Umman'da istisnai olarak mayıs sonuna kadar kalabilir. Urallar'ın doğusunda ve Kazakistan'da ağustos başı gibi üreme alanlarından dağılmaya başlar, fakat asıl göç eylül başından ekim sonuna kadardır. Moğolistan'da göç ağustos ortası veya sonu gibi başlar, eylül sonunda çoğu gitmiş olur. Pakistan ve KB Himalayalar'da göç eylül ortası başlar (Ladakh'dan svecica ve pallidogularis geçer), üreme alanlarında ağustosun son haftası dağılma başlar; Hindistan'a varışı (çoğunlukla pallidogularis, ama aynı zamanda svecica) ağustos sonu ve eylül başına denk gelir, çoğunluk eylül sonu-ekimde gelir. Svecica ve przevalskii'nin GD Asya'ya Çin boyunca göçü hakkında çok kayıt bulunmamaktadır; KD Çin'deki Beidaihe'de asıl göç eylül ortası-ekim ortası, Guangxi'de ise ekim-kasım arasıdır. Hong Kong'da sonbahar göçünde seyrektir; kasım başı ve aralık arası gelir, nisan sonuna kadar kalır, mart ortasından nisan ortasına sayılarında artış görülür. Laos'ta Vientiane bölgsinde ekim ortasından (çok nadiren ağustos sonu kadar erken) nisana kadar görülebilir. Alaska'daki üreyenler B Alaska'dan (çoğunlukla St. Lawrence Adası, aynı zamanda B Alüt Adaları) geçip ağustos ortasından eylülün ilk haftasına kadar Bering Boğazı'ndan karşıya geçer; kışlama alanları tam bilinmemekle beraber GD Çin'de olduğu düşünülmektedir. KB & B Afrika, Hindistan, G Çin ve GD Asya'da eylül ortasından (Laos, Fas ve Senegal'da biraz daha erken) mart sonu-nisan başına kadar bulunur. Fas, Moritanya ve Mali'ye asıl olarak ekim ortası-kasım gibi döner, fakat güneyde göç aralık-ocağa kadar devam edebilir. Çad'da cyanecula'nın varışı svecica'dan yaklaşık 1 ay önce, ekim ayındadır; K Nijerya'da aralık başı-mart arası bulunur. KD Afrika'da Mısır ve Kızıldeniz'deki göçü çoğunlukla eylül ortası-kasım arasıdır, Eritre'den göçü ağustosun son günlerinden itibaren ekim sonuna kadar sürer; Mısır'da ekim başından nisan ortasına (nadiren mayıs başına) kadar kalır, Etiyopya'da ise eylül başı veya ortasından nisan ortasına kadar bulunur.
Pakistan, Hindistan ve Nepal'de kışlayan bireylerin kuzeye göçü mart sonundan mayıs sonuna kadardır fakat çoğu nisan başına kadar gitmiş olur; bazıları G Myanmar'da mayıs başı veya ortasına kadar kalır. Sahel bölgesinden ve KD Afrika'dan dönen bireylerin göçü asıl olarak mart ayından nisan ortası veya sonuna kadardır; bazıları Fas, İsrail ve Mısır'dan şubat kadar erken geçer. İlkbaharda daha sık görüldüğü Cezayir'de ve Korsika'da ilkbahar göçü mart sonu-mayıs başı arasıdır, Tunus'ta kışlayan veya göçen bireyler (cyanecula) mart ve mayıs arasında geçerek nisan ayında doruk noktasına ulaşır. O Avrupa'da ilkbahar göçü asıl olarak Avusturya, İsviçre ve G Almanya üzerinden mart sonu-nisan ortası arasıdır. Eritre'den luristanica mart sonu-mayıs başı arası geçer. Orta Doğu'da İsrail ve Ürdün'den mart-nisan başı arası geçer, çok az sayıda birey mayıs başına kadar kalır. BAE'de nisan ayında, Azerbaycan ve GB Afganistan'da mart sonu-nisan başında gözlenir. Türkiye'de ilkbahar göçü asıl olarak nisan ayındadır fakat mart ayının ikinci yarısından itibaren gözlemlenebilir. G Kafkaslar ve G Ukrayna'ya ilk kuşların gelmesi de hemen aynı zamanı bulur. Ermenistan'da volgae nisan ve ekim aylarında seyrek ama düzenli bir göçmendir. Baltık ülkelerine varışı mayıs başını bulur, İskandinavya'da halkalanan bazı bireylerin nisan ayında hala O Asya'da göçte olduğu görülmüştür. Özbekistan ve G Kazakistan üzerinden mart başı veya ortasında geçer, K Kazakistan'da ise nisan başından önce nadirdir. Buradan sonra nisan ve mayıs aylarında Moğolistan, G & GD Rusya ve B Sibirya'ya doğru yayılır; Moskova bölgesine nisan sonu-mayıs başında gelir. En kuzeydeki üreme bölgelerine (Lapland; Ob, Yenisey ve Kolima Nehirleri) ve Bering Boğazı üzerinden K Alaska ve KB Kanada'ya (Yukon) varışı mayıs sonu ile haziran ortası arasındadır.
Nominat svecica Fas, Cezayir, Tunus, Moritanya ve Senegal'de kışın ve göç sırasında nadirdir. Japonya ve Tayvan'da seyrek veya nadir göçmen ve kış ziyaretçisidir (alttür bilinmemekte). Madeira (Mart 2012), KB Fildişi Sahilleri, Gana, Togo (Ocak 1990), G Nijerya ve Butan'da (Nisan 1998) rastlantısal konuktur. Kuzey Amerika'da ise Kaliforniya'nın San Clemente Adası'nda rastlantısal olarak kaydedilmiştir (Eylül 2008, muhtemelen svecica).
Tüm göç hareketleri gececildir, günde ortalama 30-110 km arası mesafe kateder; bazıları G Avrupa'dan Sahraaltı Afrika'ya kadar belirsiz bir mesafeyi tek seferde uçar. Portekiz, İspanya ve G Moritanya/K Senegal'deki halkalı cyanecula ve namnetum bireylerinin geri bildirim verileri incelendiğinde B Afrika'da kışlayan cyanecula'ların günde ortalama 75 km, namnetum'un ise 33 km gittiği görülmüştür. Aynı araştırma aynı zamanda daha uzun kanatlara sahip cyanecula bireylerinin B Afrika'nın daha güney kesimlerinde kışladığını, daha kısa kanatlıların ise GB İberya'da kışladıklarını göstermiştir. Ayrıca erkek cyanecula'ların potansiyel olarak tek seferde yaklaşık 2020 km gittikleri tahmin edilmiştir. Başka bir araştırma cyancula ve namnetum'un K İspanya'da 15 güne varabilen molalar verdiğini göstermiştir. Svecica'nın uçuş hızı halkalama çalışmalarından hesaplandığı kadarıyla İsveç içerisinde günde 30-40 km, İsveç ve Finlandiya arasında 40-65 km, İskandinavya ile GB Asya arasında 80-100 km'dir. Erişkinler gençlere göre biraz daha hızlı göç eder. Bir birey Stockholm'den Krasnovodsk, Kazakistan'a, yani 3230 km'yi dört haftada, günde ortalama 162 km hızla gitmiştir. Sonbahar göçünün kısa molalarla birkaç bölüme ayrıldığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Aynı zamanda bireylerin en azından Fransa, Portekiz, Senegal ve İsrail'de sonraki yıllarda aynı alanlarda mola verdiği ve/veya kışladığı bilinmektedir. Başka bir örnek olarak Hong Kong'da Kasım 1991'de halkalanmış bir birey 1995'e kadar her bahar yeniden yakalanmıştır. Erkekler K Avrupa, İskandinavya ve Rusya'daki üreme alanlarına dişilerden yaklaşık 1 hafta erken varırlar.
Davranışları
Üreme döneminde çiftler halinde, üremeden hemen sonraki kısa zaman diliminde ise aile grupları halinde görülür; fakat bunlar dışında genellikle yalnızdır, göç sırasında ve bazı kışlama alanlarında bireyler gevşek bir biçimde bir arada bulunabilir. Genellikle ürkek (özellikle kışlama alanlarında) ve çekingendir, bir bitki örtüsünün içinde saklanarak uzun süre dolaşabilir, fakat yollara veya çalılık/sazlık kenarlarına çıkabilir; bazı üreme bölgelerinde daha uysaldır ve uzun süre, özellikle öterken, açıkta durabilir. Yerde ve alçak bitki örtüsünde dolaşır, bu sırada kanatlarını ve kuyruğunu titretir. Yumuşak toprağı veya dökülmüş yaprakları eşeler, bir fare gibi yürür veya sürünür; hızlıca hoplar ve ani duruşlar yapar, durduğu zaman uzun bacaklı görünür ve kuyruğunu kısmen veya tamamen yukarı kaldırır, ajite olduğunda aşağı yukarı kakabilir veya yelpaze şeklinde açabilir. Rahatsız edildiğinde kuyruğu indirir, daha yatay bir duruşa geçer ve hemen saklanır. Eğer kaldırılırsa uçuşu alçaktan ve direkttir, genellikle kısa bir mesafe uçup hemen yine saklanır, konarken kuyruğunu açarak kırmızı panellerini gösterir. Bazen havadaki böcekleri kısa süreliğine havada takip edip kapabilir.
İnce yapılı, zarif, uzun bacaklı, ince gagalı bir ötücüdür. Orta uzunlukta kanatları küt uçludur, kuyruğu orta uzunluktadır. Aşağıdaki bilgiler nominat alttür olan L. s. svecica'ya göredir.
Erişkin Erkek: Yıpranmamış giysisinde (sonbahar) alnı ve tepesi koyu zeytuni kahverengi (ikisi de hafif benekli), tepe yanları (kaşlarının üstü) siyahımsıdır. Ensesi ve boyun yanları daha açık grimsidir; sırtı, omuz örtüleri, kuyruk sokumu ve kuyruk üstü örtüleri zeytuni kahverengidir. Alt sırt, kuyruk sokumu ve kuyruk üstü örtülerinin dipleri hafif kızıl-kahverengi veya tarçın tonlu olabilir, fakat genellikle saklıdır (tüylerin uçları yıprandığında burada belirgin bir leke oluşur). Orta kuyruk telekleri koyu kahverengimsi veya grimsi siyahtır, en dipleri kızıldır (tamamen saklıdır). Diğer kuyruk teleklerinin uçları veya dış yarıları soluk kahverengimsi siyah ve iç yarıları kızılımsı veya turuncumsu tarçın rengidir, kuyruk yanlarında paneller oluşturur (konar halde çok yıpranmamışsa genelde görünmez, en iyi uçarken görülür). Kanat örtüleri, kın telekleri ve uçuş telekleri üst kısımlarla aynı renktedir fakat ortaları daha koyu siyahımsı kahverengidir, kenarları ince bir şekilde griyle çerçevelenmiştir (fakat hemen yıpranır); ve büyük kol örtüleri ile kın teleklerinin kenarları biraz daha açık kahverengi veya hafif kızılımsıdır. Koltuk altı örtüleri ve iç kanat altı örtüleri sarımsı kahverengi veya kızılımsıdır, geri kalan kanat altı örtüleri uçları açık ten rengi olacak şekilde açık kahverengimsi-gridir. Gaga dibinden kulak örtülerinin arkasına uzanan kaşı krem veya ten rengidir, gözün arkasına doğru soluklaşır. İnce beyazımsı veya krem rengi göz halkasının en çok alt yarımı belirgindir. Gözpınarları siyah, yanaklarının üstü ve kulak örtüleri ten rengi benekli veya çizgili sıcak kahverengi tonlarındadır. Bıyığındaki açık mavi tüylerin uçları açık ten rengidir; gıdı çizgisi soluk siyahtır (gagaya ulaşmaz, göğüs yanlarına doğru genişler), uçları yine açık renklidir. Gıdısı ve üst boğazı açık krem rengidir, siyah veya açık mavi beneklidir, bazen tamamen mavi de olabilir. Alt boğazın orta kısmında yuvarlak veya oval şeklinde kızıl bir benek bulunur. Burada kızıllık mavi şeride dayanacak şekilde boğaz ortasının altında bir şerit şeklinde yoğunlaşmış durumdadır. Etrafındaki beyaz sınırlar çok incedir. Tüy dipleri gri, ortaları beyaz, en dışları kırmızıdır. Göğsün üst kısmındaki açık mavi kuşağın uçları açık renklidir, alt göğüste ortaya doğru genişleyen soluk siyah bir gerdanlık ile sonlanır. Bu gerdanlığın hemen altında onun yansıması gibi ince beyazımsı veya krem rengi bir şerit daha bulunur. Alt göğsün yanlarından üst karnın ortasına doğru uzanan kuşak parlak kestane-kahverengi veya kızıl tarçın rengidir. Böğürleri grimsi ten rengi; alt kısımlarının geri kalanı (uyluğu dahil) krem rengi-beyazdır, fakat böğürlerinin arka kısmında ve kuyruk altı örtülerinde pembemsi tonlar olabilir. Gözleri koyu kahverengidir. Gagası siyah veya siyahımsı kahverengidir, dibi biraz daha açık renkli veya mavimsidir. Gaganın kesici kenarları sarı veya turuncudur; gaga kökü parlak limoni veya turuncumsu sarıdır. Ayakları ve bacakarı koyu kahverengi veya siyahımsı kahverengidir, pembemsi tonlar bulunur, ayak tabanı sarı olabilir. İlkbaharda (kısmi üreme öncesi tüy değişimi sonrası, Şubat-Marttan itibaren) alnı siyahımsı benekli, tepesi ise siyah çizgili koyu zeytuni kahverengidir; tepe arkasına doğru grileşir, siyahımsı tepe yanları bazen mavimsi uçludur. Kaşı belirgin krem rengi veya beyazdır. Gözpınarları koyu veya siyahımsı, çok ince krem rengi uçludur. Yanakları ve kulak örtüleri ince krem veya ten rengi çizgilidir, kulak örtülerine doğru gri-kahverengi olur. Üst kısımları sonbahara göre biraz daha soluk gri-kahverengidir; özellikle omuz örtüleri, sırtı ve kuyruk sokumu daha koyu gri-kahverengidir, fakat yıprandığında kuyruk sokumunun ve kuyruk üstü örtülerinin diplerinde kızıl-tarçın rengi gözlenebilir. Kanat ve kuyruk teleklerinin kenarları yıpranmıştır. Çenesi, bıyığı, boğazı ve üst göğsü parlak kobalt mavisidir, yeni tüy değişiminden sonra uçlarında hafif grilikler bulunabilir; üst göğsün merkezinde koyu kızıl veya kestane rengi yuvarlak veya oval şeklinde bir benek bulunur (bazen sadece birkaç tüyden veya tüylerin sadece uç kısımlarından oluşur, üst ve alt kenarları parlak mavi tüylerin uçları tarafından saklanır). Göğsün alt sınırı siyahtır, bunun hemen altında belirsiz veya parçalı olabilen çok ince beyazımsı veya krem rengi bir şerit bulunur. Göğüs yanlarından üst karnın ortasında uzanan geniş şerit koyu kızıl-tarçın rengidir. Alt kısımların geri kalanı krem rengi, açık ten rengi veya kirli beyazdır, açık zeytuni-gri tonlar olabilir (özellikle böğürlerinde); böğürlerinin arkası ve kuyruk altı örtüleri biraz daha açık ten rengi veya kirli beyazdır.
Erişkin Dişi: Taze giysisinde (sonbahar) üreme dışı erişkin erkek gibidir, genellikle göğsünde mavi bulunmaz (fakat bu oldukça değişkendir); geniş bıyığı açık ten rengi veya krem rengidir ve aynı renkteki boğazından gaganın dibinden aşağı boyun yanlarına doğru uzanan siyah gıdı çizgisi ile ayrılır. Üst göğsün merkezi beyazımsı veya krem rengidir, siyah bir gerdanlık bulunur, bazen hafif mavi tonlu ve uçları açık renklidir (pullu bir görünüm verebilir). Bazıları aynı zamanda tarçın rengi veya kızıl tüy dipleri de gösterebilir (fakat hiçbir zaman erkekteki kadar geniş veya koyu olmaz), alt göğsünden böğürlerine kadarki kısım açık grimsi ten rengidir. İlkbaharda üreme öncesi tüy değişiminden sonra tepesi ve üst kısımları erişkin erkekteki gibidir veya biraz daha zeytunidir, ve tepesindeki çizgiler daha ince veya belirsizdir. Bıyığı, gıdısı ve boğazı açık krem renginden kirli beyaza değişebilir. Geniş siyah gıdı çizgisi (bazılarında daha ince veya bir benek dizisi halinde) alt göğüsteki siyah gerdanlıkla birleşir. Alt göğüs değişken miktarda soluk mavi ve açık uçludur (nadiren boğazdaki ve göğüsteki mavilik miktarı erkektekine yaklaşır). Gerdanlığın altında ince beyazımsı bir şerit ve onun da altında gri-kahverengi bir göğüs şeridi bulunur, özellikle tüy diplerinde değişkenmiktarda kızıllık görülebilir. Tüm alttürlerin dişilerinin boğaz/göğüs desenlenmesinde geniş bireysel varyasyon görülür; bazıları (muhtemelen ilk yılındaki bireyler) tamamen mavisizdir veya mavi gıdıdan göğüse hafif beneklenme şeklinde görülür, kızıl göğüs şeridi ise açık renklidir, sınırlıdır ve gri-kahverengi çizgilidir. Daha yaşlı dişilerin ise (ikinci yazında veya daha yaşlı) göğsü ve alt yanakları büyük oranda mavidir (soluk veya parlak), gısıdı ve üst boğazı mavi beneklidir ve kızıl göğüs şeridi koyu ve geniştir; erişkin erkeklerden gıdısındaki gri benekler, siyah gıdı çizgisi ve daha heterojen olan kızıl göğsündeki siyah tüy dipleri ile ayrılır. Göğüs ortasındaki beneği ipek beyazı veya açık kızılımsıdır, göğüs yanları ve böğürleri bazen hafifçe gri-kahverengi çizgilidir.
Genç: Başı, üst kısımları ve küçük ile orta kol örtüleri koyu kahverengi veya siyahımsıdır; başı ince krem rengi veya sarımsı çizgili, sırtı ve omuz örtüleri ince beyazımsı-ten rengi çizgili ve uçludur. Kuyruk sokumu ve kuyruk üstü örtüleri beneksiz parlak kızıl veya tarçın rengidir. Kuyruğu erişkininki gibidir, fakat daha kısadır ve ucu ten rengidir. Büyük kol örtüleri ve uçuş telekleri erişkininkine benzer fakat büyük kol örtülerinin kenarları ince kızıl-krem rengidir, ucunda genişleyerek üçgen benekler oluşturur; kol ve kın teleklerinin ortası siyahımsı-kahverengi, kenarları kızıl-krem rengidir. Kaşı açık ten rengidir, hafif beneklidir, genellikle belirsizdir veya gözün sadece arkasında görülür. Göz halkası ince ve açık krem rengidir. Gözpınarları, yanaklarının üstü ve kulak örtüleri kahverengimsi ve inceden ten rengi çizgilidir (gözpınarları genellikle çizgisizdir). Belirsiz, koyu gıdı çizgisi görülebilir. Gıdısından göğsüne ve üst böğürlerine kadarki kısım genişçe siyah pullu krem rengidir. Alt boğazının ortası tekdüze krem rengi olabilir, alt kısımlarının geri kalanı da hafif çizgili krem rengidir. Gagası mavimsi siyahtır, kesici kenarları ve kökü pembemsi veya açık sarıdır. Bacakları ve ayakları grimsi veya pembemsi kahverengidir.
1. Kışında Erkek: Yıpranmamış giysisi erişkin erkeğinki gibidir fakat tepesi ve üst kısımları biraz daha canlı kahverengidir. Göğüsteki mavi ve kızılın miktarı üreme dışı formdaki erişkin dişiyi andıracak kadar az mavili olanlardan daha çok ve parlak mavili bireylere kadar farklılık gösterir: bazılarının gıdısında ve boğazında mavi az miktarda bulunur, siyah beneklerden oluşan gerdanlığın üzerinde ince bir şeritten ibarettir, veya tamamen açık krem rengidir. Alt boğazın ortası ve üst göğüs açık kızıl tonludur, bunun altında açık mavi şerit gıdı çizgisinden kaynaklanan siyah göğüs şeridi ile birleşir, bunun da hemen altında açık ten rengi şerit (genellikle belirsiz veya parçalı) ve kızıl göğüs kuşağı bulunur. Uçuş telekleri, kın telekleri, el örtüleri, kuyruk telekleri ve bazı büyük kol örtüleri genç giysisinden kalmadır (nadiren üstteki iki kın teleğini değiştirir); gençlikten kalan büyük kol örtüleri ve kın teleklerinin ortası daha gri, kenarları ve kama şeklindeki uçları ten rengi veya açık kızıldır (en uzun süre içteki büyük kol örtülerinde durur, yıprandığında tüylerin uçlarında yine üçgen şeklinde bir ten rengi-kızıllık görülebilir). Erişkinlerin çok nadiren büyük kol veya el örtülerinin uçlarında ten rengi bulunur. Eldeyken el örtüleri ve kuyruk telekleri daha dar ve daha sivri uçludur, el örtülerinin uçlarında da bazen hafif ten rengi bulunur.
1. Yazında Erkek: Üreme öncesi tüy değişimi sonrası üreme giysisindeki erişkin erkek gibidir, fakat yukarıdaki gibi hala genç teleklerine sahiptir ve bunlar oldukça yıpranmıştır (bazen erişkinlerin telekleri de 1. yazındakiler kadar yıpranmıştır). Genellikle boğaz ve göğüsteki mavi daha açık ve miktar olarak biraz daha azdır, boğaz beneği krem rengi-beyaz veya açık kızıldır. Kızıl göğüs kuşağı daha açık renkli ve incedir, ve siyah göğüs bandından daha sağlam bir biçimde ayrılmıştır (beyazımsı şerit aracılığıyla).
1. Yılında Dişi: Yıpranmamış giysisi erişkin dişininki gibidir fakat aynı yaştaki erkek gibi genç uçuş ve kuyruk teleklerini korur. Erkekten farklı olarak göğsünde hiç mavi veya kızıl bulunmaz; bıyık altı çizgisi, gıdısı ve boğazı açık ten rengi veya krem rengi-beyazdır. Gıdı yanlarında ve üst boğazında esmer benekler bulunabilir, geniş gıdı çizgisi siyahtır (gaga dibinde en ince, boğaz yanlarında en kalın), üst göğsündeki gerdanlık açık gri veya beyaz tüy uçları nedeniyle kısmen saklanmış veya bölünmüş durumdadır. Alt göğsü gridir (göğüs yanları ve üst böğürleri gibi), bazen soluk siyah tüy uçları göğüs kuşağının altında çizgiler oluşturur.
1. Yazındaki Dişi: Giysisi biraz farklıdır; göğsünde herhangi bir mavi veya kızıl bulunmaz, gıdısı ve boğazının ortası krem rengi veya kirli beyazdır. Gıdı çizgisi ve gerdanlığı erişkin dişininkinden daha düzensizdir. İnce beyaz tüy uçları halen siyahın bir kısmını saklar.
COĞRAFİ VARYASYON
Bireysel farklılıklar ile farklı alttürlerin kaynaştığı yerde ortaya çıkan ara formlar nedeniyle oldukça karmaşıktır. Alttür ayrımı neredeyse yalnızca üreme giysisindeki erişkin erkeklerde yapılabilir, fakat bireysel varyasyon nedeniyle bunlarda bile güvenli ayrım yapılamayabilir. Dişilerin ve ergenlerin neredeyse hiçbirinde güvenli alttür ayrımı yapılamaz.
L. s. cyanecula: Erişkin erkeğin boğazında büyük ve oldukça değişken beyaz bir benek bulunur, fakat nadiren bazı bireylerde beyaz benek bulunmaz ("wolfi" varyantı). O Avrupa'da 90 bireyden 7'sinde beyaz benek bulunmamıştır. Bazı erkeklerin ise tüy uçlarında geniş turunculuklar bulunur ve arazide boğaz beneği tamamen turuncu görünür, fakat tüy dipleri yine beyazdır. Bu tarz bireyler İspanya, Estonya ve Hollanda'da gözlenmiştir. Göğüsteki mavilik yıpranmamış formda daha açık fakat yine oldukça parlak kobalt mavisidir, yıprandığında daha koyu ve biraz morumsu olur. Dişi/üreme dışı/ergen formları neredeyse svecica ile aynıdır, fakat gıdı çizgisi ile göğüs şeridi genellikle daha geniştir. Üreme dışı formdaki erişkin erkekte boğaz beneği ipeğimsi beyazdır fakat uçlarında ince şekilde turunculuk bulunur. Aynı durum 1. kışındaki erkeklerde de gözlenebilir. Bu durumda boğaz ortasındaki beneğin dışında geniş bir beyazlık, ortasında ise yuvarlak şeklinde pembemsi turunculuk görülür. Tüy dipleri yine beyazdır. Aynı formdaki svecica'da turunculuk daha koyudur ve beneğin altında bir şerit şeklinde yoğunlaşmıştır; dışta, özellikle alt kenarda beyazlık çok incedir. Tüy dipleri gridir; sonra içte dışa sırasıyla beyaz, kırmızı ve mavi şeritler bulunur.
L. s. namnetum: Cyanecula gibidir, fakat kanatları ve kuyruğu daha kısadır. Göğsünün ortasındaki benek ortalamada daha küçük olabilir.
L. s. azuricollis: Cyanecula gibidir fakat boğaz ortasındaki renklenme değişkendir; tamamen mavi (beneksiz), beyaz veya açık kestane-kızıl olabilir. Dört üreme alanından alınan 185 erkek örneğinde
%55'inin beneksiz olduğu görülmüştür ve bu oran 1. yılındaki erkeklerden erişkinlere doğru artmıştır. Kalan 88 bireyden 82'sinin beneğinin beyaz ve 6'sının kızılımsı olduğu görülmüştür; fakat "tüm İber bireylerinin yaşla bu rengi kaybettiği" belirlenmiştir.
L. s. volgae: Göğüs beneği rengi değişkendir ve ayırıcı tanı açısından belirsiz bir formdur, elde bile zor ayırt edilir. Üreme döneminde erişkin erkeğin boğazı açık veya koyu mavidir. Boğaz beneği küçük veya orta boyludur; açık kızıl veya beyaz renklidir. Ortası kızıl dışı beyaz, kızıl ama alt kenarı beyaz veya kızılın içine bir miktar beyazlık karışmış şeklinde olabilir. Mavi göğsünün altında dar siyah ve kızıl-turuncu şeritler bulunur; bu iki şerit belirgin bir beyaz bant ile ayrılmıştır. Erişkin dişi ve üreme dışı formları cyanecula gibidir.
L. s. pallidogularis: Erişkin erkeğin gıdısı ve boğazı parlak ve açık gök mavisidir (cyanecula'dan daha açık). Geniş bir şerit veya üçgen şeklindeki açık kızıl benek oldukça büyüktür. Kızıl göğüs şeridi genellikle oldukça dardır ve açık kahverengimsi-gri tonlar bulunur (özellikle alt göğsün yanlarında ve böğürlerinde). Üst kısımları svecica'dan daha açık ve grimsidir. Dişisi ve üreme dışı formlarının üst kısımları svecica ve cyanecula'dan daha açıktır, siyah gıdı çizgisi ve göğüs şeridi daha dardır.
L. s. saturatior: En koyu alttürdür. İki cinsin de tepesi daha esmer veya koyu kızılımsıdır. Erişkin erkeğin boğaz beneği açık veya koyu kızıl-kahverengidir.
L. s. kobdensis: Pallidogularis gibidir fakat daha da açık renklidir (en açık renkli alttür). Üst kısımları daha grimsi ve kum rengidir. Boğazı daha açık renklidir, beneği turuncudur.
L. s. przevalskii: Ayırıcı tanı olarak belirsizdir; saturatior gibidir ama boğaz beneği daha büyüktür.
L. s. abbotti: Svecica gibidir ama biraz daha küçük ve uzun gagalıdır. Üst kısımları neredeyse saturatior kadar koyudur. Boğaz beneği en küçük alttürdür, beyaz veya kestane-kızıldır.
L. s. luristanica: Cyanecula gibidir fakat biraz daha büyüktür. Üreme döneminde erişkin erkeğin boğazı tamamen mavidir (cyanecula'dan biraz daha açık), bazen tüy diplerinde saklanmış beyazlık veya saklanmamış küçük bir beyaz benek bulunabilir. Siyah göğüs bandı çok belirsizdir veya yoktur. Alt göğsündeki kızıl göğüs şeridi oldukça kalındır. Dişi ve üreme dışı formları cyanecula gibidir.
Habitatı
2 metreden kısa ve içinde açıklıklar bulunan çalılarda; nemli orman steplerinde; uzun ot, sazlık ve bataklık kenarları, cüce söğütler ve sık çalılıklar gibi nehir veya göl kenarı bitkilerinde; geniş yapraklı veya karışık ormanlardaki açıklıkların ve turbalıkların kenarındaki huş ve kızılağaçlarda; ağaç sınırındaki veya üstündeki nemli dağ düzlüklerinde ve çayırlarındaki cehri, fukarasaçı ve bodur huşlarda; ve de tundra kenarlarındaki söğütlüklerde ve salkım otlarında ürer. Daha güneydeki üreme popülasyonları (örn. B Fransa) tuzlu çayırlarda (Elymus pungens), hendeklerde, bitki örtüsü bulunan bentlerde ve sazlıklarda ürer. İspanya'da asıl olarak kurak yamaçlardaki süpürge otunda (Cytisus oromediterraneus, Genista juncea), fundalıklarda (Erica arborea, E. australis), süpürge çalısında (Calluna vulgaris), pırnal meşede (Quercus rotundifolia) ve ladende (Cistus) yuvalar. K Fransa ve Hollanda'da yakın zamanda kanolada (Brassica napus oleifera) da üremiştir. Türkiye ve Kafkaslar'da kayalık ve otlak bulunan dağlık çayırlarda, genellikle Spirea çalılarında ve ardıç ağacında ürer. Orta Asya'da ırmaklar bulunan dağlık vadilerde yoğun söğütlükler ve cehrilerde yuvalar. Sibirya ve KB Kuzey Amerika'da çalılıklı alanlarda (sıklıkla söğüt, huş, kızılağaç), nehir ve kanal boylarında, bataklıklarda, ıslak çayırlarda, yoğun şekilde alçak bitkilerin bulunduğu tundra kenarlarında ve ağaç sınırındaki veya üstündeki dağlık tundralardaki cüce Sibirya Çamında (Pinus sibirica) bulunur. Rusya'da deniz seviyesinden 4000 metreye, Moğolistan'da 3200 metrede, Afganistan'da ve Pakistan'da 2600-3800 metre arasında, Türkiye'de 1700-2600 metrede, İspanya'da ise 800-1900 metrede ürer. Kışın benzer habitatlarda; sazlıklarda, uzun otlarda, şeker kamışlarında, pirinç tarlalarının etrafındaki çalılarda, ılgınlarda, sulak alan kenarlarında, kıyı çalılıklarında, ormanlık alanlarda, zengin bitki örtülü palmiyeliklerde, yavaş akan nehirlerin kenarlarında, barajlarda, kanallarda, bataklıklı otlaklarda, küstüm otunda (Mimosa), mangrovlarda, tarlaların ve tuzlu çayırların kenarlarında kışlar. Deniz seviyesinden Etiyopya'da 2120 metreye kadar bulunur. Hindistan'da genellikle parklarda ve bahçelerde bulunur, GD Asya'da 1350 metreye kadar bulunabilir fakat genellikle 760 metrenin altındadır. Göç sırasında burunlar ve adalar dahil herhangi bir kıyı habitatında, dağ geçitlerinde, çayırlık dağ eteklerinde, nehir vadilerinde, kanallarda, hendeklerde, sulak alanların ve bataklıkların kenarlarında, kavaklık ve söğütlüklerde, meyve bahçelerinde ve tarlalarda bulunur; Afganistan'da 3000 metreye kadar çıkabilir.
Yayılışı
Avrupa'nın kuzeyinde üreyip kuzeydoğu Afrika'da kışlayan bu tür,
ülkemizde daha çok göç dönemleri görülür.
Ülkemizdeki yerleşik popülasyonu (yaz-kış bulunan ve üreyen) Doğu Anadolu'nun kuzeyiyle sınırlıdır.
Yine, Adana ve Hatay illerinde kışlayan bireyler de mevcuttur.
Ülkemizde şu ana kadar yapılan kayıtlar: Samsun, Ankara, Antalya, Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay, Trabzon, Rize, Malatya, Diyarbakır, Şanlıurfa, Kilis, Erzurum , Kars, Zonguldak - Çaycuma - Filyos Deltası ve Niğde yörelerinde yoğunlaşırken ülkemizin batısında nadiren görülmektedir: Ayvalık-Balıkesir (10.10.2008 -Ömer Necipoğlu) Küçükçekmece gölü Avcılar kıyıları-İstanbul (27.03.2010-Selim Şevkioğlu) Durusu (terkos)19.10.2013- yavuz eryavuz
"buğdaycıl" veya "gökgerdan" da denir.
Beslenme
Besini genellikle omurgasızlar ve onların larvalarıdır, ayrıca bazı meyveleri ve tohumları da yer. Tükettiği omurgasızlar arasında sinekler, mayıs sinekleri, küçük yusufçuklar, çekirgeler, kulağakaçanlar, şayak sinekleri, küçük güveler, karıncalar, kabuklu böcekler, kum zıplayanları, örümcekler, küçük salyangozlar ve solucanlar bulunur. Küçük kurbağaları da avlayabilir. Yediği meyveler ve tohumlar arasında ise kuzukulağı, madımak, çilek, böğürtlen, kiraz, cehri ve mürver bulunur. Yavrular ve gençler genellikle böcekler ve tırtıllarla beslenir.
Biyolojisi
Üreme dönemi nisan sonundan temmuz sonu veya ağustos başına kadardır. Genellikle tek eşlidir, fakat Finlandiya, Rusya ve Alaska'da çok eşli erkekler kaydedilmiştir. Ayrıca çiftleşmemiş olan erkek veya dişilerin başka çiftlerin yavrularını beslediği de gözlemlenmiştir. Teritoryaldir, fakat teritorisinin büyüklüğü 0.45-25 hektar arası olabilir, ve yuvalar arasında bazen yalnızca 20-25 metre bulunur. Teritori asıl olarak yuvalamak için kullanılır, bireyler teritorilerinin dışında beslenirler. Teritori koruması pozlanarak ve giren bireyleri (öbür erkekler dahil) tehdit ederek yapılır. Yuva yoğunluğu da oldukça değişkendir, en çok Finlandiya'da 89 çift/km2 ve Orta Fransa'da 80 çift/km2'ye rastlanmıştır. Çiftler üreme alanına varıldıktan sonra kurulur, herhangi bir çiftin bir dönemden fazla beraber kaldığına dair bir veri bulunmamaktadır, fakat aynı teritori aynı erkek tarafından sonraki dönemlerde kullanılabilir. Dişilerin erkek seçimi erkeklerin boğazındaki renklerin UV yansımasına göredir: bazı bireylerin deneysel olarak UV yansıtmalarının azaltıldığı testlerde dişilerin UV yansıtmaları azaltılmamış erkekleri seçtiği görülmüştür. Kur ve çiftleşme gösterisi tehdit davranışlarıyla hemen hemen aynıdır, ve genellikle yerde bitkilerin içinde yapılır. Erkek dişinin yakınında bir tünekten veya daha sıklıkla yerde kur yapar, dişi ise hareketsizdir veya ilgisiz bir şekilde gezinir. Erkek başını yukarıda tutar, boynunu uzatır, kapalı kuyruğunu sırtıyla en az 60 derece açı yapacak şekilde kaldırır ve duruma göre kuyruğunu yelpaze gibi açabilir. Başını ara sıra arkaya attığında neredeyse kuyruğuna değer, ve bazen kanatlarını yere hafifçe değecek kadar indirir. Erkek dişi etrafında daireler çizer, sağa sola kayar, kısıkça öter veya kur uçuşu yapar. Yuva dişi tarafından yapılır; kındıra, ot, bitki lifleri, yaprak, yosun ve hayvan kılından yapılmış derin, düzenli bir çanaktır. Genellikle yerde bir çukura veya bir çalının altındaki çöküntüye yapılır. 4-6 yumurta yumurtlar, yumurtalar açık mavi veya yeşildir; hafifçe kahverengi beneklidir. Dişi ve çok nadiren erkek tarafından 13-14 gün kuluçkaya yatılır. Yavrular iki ebeveyn tarafından da beslenir, 12-14 güne tüylenir. Bir üreme dönemi içerisinde kuzeyde bir kez, güneyde iki kez ürer. İkinci yılından (1. yaz) itibaren ürer, fakat ikinci yılındakilerin üreme başarısı daha yaşlı çiftlere göre daha düşüktür.
Göçü
Göçmendir, tüm popülasyonlar güneye veya güneybatıya yönelerek İspanya ve Batı Moritanya'dan parçalı bir biçimde K Afrika kıyıları boyunca D Afrika, Orta Doğu, Arap Yarımadası ve Basra Körfezi etrafı, O & G Pakistan, Hindistan, G Çin ve GD Asya'da kışlar. En kuzeyde üreyen svecica bireyleri en uzun göç edenlerdir; Kafkaslar, Himalayalar ve G Çin'de üreyenler (çoğunlukla rakım değiştirme göçü) ise en kısa göçü edenlerdir. L. s. svecica İskandinavya ve KB Rusya'daki üreme alanlarından ağustos sonu-ekim başı ayrılır, GD İsveç'ten eylül başında ve Moskova bölgesinden eylülün ikinci yarısında geçer. K, O ve D Avrupa'da ve Kafkaslar'da ekim sonuna kadar mevcuttur. Halkalama çalışmalarından anlaşıldığı üzere İskandinav ve Rusya'da üreyen popülasyonların ana göç yolunun O ve D Avrupa'dan G Avrupa'ya (eylül başında K İtalya'dan halkalama geri bildirimi alınmıştır) ve K & Sahraaltı Afrika'ya (Cezayir'den geri bildirim) uzandığı belirlenmiştir. Ayrıca güneydoğu yönünde hareket ederek GB & O Asya'dan geçip Arabistan ve Hindistan'a da gider. Orta Avrupalı (Belçika, Almanya ve Hollanda dahil) L. s. cyanecula'nın halkalama çalışmaları sayesinde Fas, K Cezayir, Tunus ve Moritanya (Senegal Deltası ve Djoudj Milli Parkı arasında) kışladığı belirlenmiştir. Korsika'da göç (ağırlıklı olarak cyanecula) ağustos sonu-ekim sonu arası, Türkiye'de eylül ortası-kasım başı arası, Kıbrıs'ta (ağırlıklı olarak svecica, bazıları kışın da kalır) ekim ortası-kasım başıdır. Lübnan ve İsrail'de göç eylül ortası-aralık başı arası uzatılmıştır, ekim ortası-kasım sonu arası doruk yapar. Suudi Arabistan, BAE ve Umman'da göç veya kışlayan bireyler gelişi eylül başında başlar Suudi Arabistan'da ağustos sonu), Kuveyt ve Bahreyn'de ise ağustos başı veya ortasında başlar; fakat Arabistan'da genel olarak ekim sonu veya kasıma kadar pek görülmez. Buralarda marta veya nisan başına kadar, Umman'da istisnai olarak mayıs sonuna kadar kalabilir. Urallar'ın doğusunda ve Kazakistan'da ağustos başı gibi üreme alanlarından dağılmaya başlar, fakat asıl göç eylül başından ekim sonuna kadardır. Moğolistan'da göç ağustos ortası veya sonu gibi başlar, eylül sonunda çoğu gitmiş olur. Pakistan ve KB Himalayalar'da göç eylül ortası başlar (Ladakh'dan svecica ve pallidogularis geçer), üreme alanlarında ağustosun son haftası dağılma başlar; Hindistan'a varışı (çoğunlukla pallidogularis, ama aynı zamanda svecica) ağustos sonu ve eylül başına denk gelir, çoğunluk eylül sonu-ekimde gelir. Svecica ve przevalskii'nin GD Asya'ya Çin boyunca göçü hakkında çok kayıt bulunmamaktadır; KD Çin'deki Beidaihe'de asıl göç eylül ortası-ekim ortası, Guangxi'de ise ekim-kasım arasıdır. Hong Kong'da sonbahar göçünde seyrektir; kasım başı ve aralık arası gelir, nisan sonuna kadar kalır, mart ortasından nisan ortasına sayılarında artış görülür. Laos'ta Vientiane bölgsinde ekim ortasından (çok nadiren ağustos sonu kadar erken) nisana kadar görülebilir. Alaska'daki üreyenler B Alaska'dan (çoğunlukla St. Lawrence Adası, aynı zamanda B Alüt Adaları) geçip ağustos ortasından eylülün ilk haftasına kadar Bering Boğazı'ndan karşıya geçer; kışlama alanları tam bilinmemekle beraber GD Çin'de olduğu düşünülmektedir. KB & B Afrika, Hindistan, G Çin ve GD Asya'da eylül ortasından (Laos, Fas ve Senegal'da biraz daha erken) mart sonu-nisan başına kadar bulunur. Fas, Moritanya ve Mali'ye asıl olarak ekim ortası-kasım gibi döner, fakat güneyde göç aralık-ocağa kadar devam edebilir. Çad'da cyanecula'nın varışı svecica'dan yaklaşık 1 ay önce, ekim ayındadır; K Nijerya'da aralık başı-mart arası bulunur. KD Afrika'da Mısır ve Kızıldeniz'deki göçü çoğunlukla eylül ortası-kasım arasıdır, Eritre'den göçü ağustosun son günlerinden itibaren ekim sonuna kadar sürer; Mısır'da ekim başından nisan ortasına (nadiren mayıs başına) kadar kalır, Etiyopya'da ise eylül başı veya ortasından nisan ortasına kadar bulunur.
Pakistan, Hindistan ve Nepal'de kışlayan bireylerin kuzeye göçü mart sonundan mayıs sonuna kadardır fakat çoğu nisan başına kadar gitmiş olur; bazıları G Myanmar'da mayıs başı veya ortasına kadar kalır. Sahel bölgesinden ve KD Afrika'dan dönen bireylerin göçü asıl olarak mart ayından nisan ortası veya sonuna kadardır; bazıları Fas, İsrail ve Mısır'dan şubat kadar erken geçer. İlkbaharda daha sık görüldüğü Cezayir'de ve Korsika'da ilkbahar göçü mart sonu-mayıs başı arasıdır, Tunus'ta kışlayan veya göçen bireyler (cyanecula) mart ve mayıs arasında geçerek nisan ayında doruk noktasına ulaşır. O Avrupa'da ilkbahar göçü asıl olarak Avusturya, İsviçre ve G Almanya üzerinden mart sonu-nisan ortası arasıdır. Eritre'den luristanica mart sonu-mayıs başı arası geçer. Orta Doğu'da İsrail ve Ürdün'den mart-nisan başı arası geçer, çok az sayıda birey mayıs başına kadar kalır. BAE'de nisan ayında, Azerbaycan ve GB Afganistan'da mart sonu-nisan başında gözlenir. Türkiye'de ilkbahar göçü asıl olarak nisan ayındadır fakat mart ayının ikinci yarısından itibaren gözlemlenebilir. G Kafkaslar ve G Ukrayna'ya ilk kuşların gelmesi de hemen aynı zamanı bulur. Ermenistan'da volgae nisan ve ekim aylarında seyrek ama düzenli bir göçmendir. Baltık ülkelerine varışı mayıs başını bulur, İskandinavya'da halkalanan bazı bireylerin nisan ayında hala O Asya'da göçte olduğu görülmüştür. Özbekistan ve G Kazakistan üzerinden mart başı veya ortasında geçer, K Kazakistan'da ise nisan başından önce nadirdir. Buradan sonra nisan ve mayıs aylarında Moğolistan, G & GD Rusya ve B Sibirya'ya doğru yayılır; Moskova bölgesine nisan sonu-mayıs başında gelir. En kuzeydeki üreme bölgelerine (Lapland; Ob, Yenisey ve Kolima Nehirleri) ve Bering Boğazı üzerinden K Alaska ve KB Kanada'ya (Yukon) varışı mayıs sonu ile haziran ortası arasındadır.
Nominat svecica Fas, Cezayir, Tunus, Moritanya ve Senegal'de kışın ve göç sırasında nadirdir. Japonya ve Tayvan'da seyrek veya nadir göçmen ve kış ziyaretçisidir (alttür bilinmemekte). Madeira (Mart 2012), KB Fildişi Sahilleri, Gana, Togo (Ocak 1990), G Nijerya ve Butan'da (Nisan 1998) rastlantısal konuktur. Kuzey Amerika'da ise Kaliforniya'nın San Clemente Adası'nda rastlantısal olarak kaydedilmiştir (Eylül 2008, muhtemelen svecica).
Tüm göç hareketleri gececildir, günde ortalama 30-110 km arası mesafe kateder; bazıları G Avrupa'dan Sahraaltı Afrika'ya kadar belirsiz bir mesafeyi tek seferde uçar. Portekiz, İspanya ve G Moritanya/K Senegal'deki halkalı cyanecula ve namnetum bireylerinin geri bildirim verileri incelendiğinde B Afrika'da kışlayan cyanecula'ların günde ortalama 75 km, namnetum'un ise 33 km gittiği görülmüştür. Aynı araştırma aynı zamanda daha uzun kanatlara sahip cyanecula bireylerinin B Afrika'nın daha güney kesimlerinde kışladığını, daha kısa kanatlıların ise GB İberya'da kışladıklarını göstermiştir. Ayrıca erkek cyanecula'ların potansiyel olarak tek seferde yaklaşık 2020 km gittikleri tahmin edilmiştir. Başka bir araştırma cyancula ve namnetum'un K İspanya'da 15 güne varabilen molalar verdiğini göstermiştir. Svecica'nın uçuş hızı halkalama çalışmalarından hesaplandığı kadarıyla İsveç içerisinde günde 30-40 km, İsveç ve Finlandiya arasında 40-65 km, İskandinavya ile GB Asya arasında 80-100 km'dir. Erişkinler gençlere göre biraz daha hızlı göç eder. Bir birey Stockholm'den Krasnovodsk, Kazakistan'a, yani 3230 km'yi dört haftada, günde ortalama 162 km hızla gitmiştir. Sonbahar göçünün kısa molalarla birkaç bölüme ayrıldığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Aynı zamanda bireylerin en azından Fransa, Portekiz, Senegal ve İsrail'de sonraki yıllarda aynı alanlarda mola verdiği ve/veya kışladığı bilinmektedir. Başka bir örnek olarak Hong Kong'da Kasım 1991'de halkalanmış bir birey 1995'e kadar her bahar yeniden yakalanmıştır. Erkekler K Avrupa, İskandinavya ve Rusya'daki üreme alanlarına dişilerden yaklaşık 1 hafta erken varırlar.
Davranışları
Üreme döneminde çiftler halinde, üremeden hemen sonraki kısa zaman diliminde ise aile grupları halinde görülür; fakat bunlar dışında genellikle yalnızdır, göç sırasında ve bazı kışlama alanlarında bireyler gevşek bir biçimde bir arada bulunabilir. Genellikle ürkek (özellikle kışlama alanlarında) ve çekingendir, bir bitki örtüsünün içinde saklanarak uzun süre dolaşabilir, fakat yollara veya çalılık/sazlık kenarlarına çıkabilir; bazı üreme bölgelerinde daha uysaldır ve uzun süre, özellikle öterken, açıkta durabilir. Yerde ve alçak bitki örtüsünde dolaşır, bu sırada kanatlarını ve kuyruğunu titretir. Yumuşak toprağı veya dökülmüş yaprakları eşeler, bir fare gibi yürür veya sürünür; hızlıca hoplar ve ani duruşlar yapar, durduğu zaman uzun bacaklı görünür ve kuyruğunu kısmen veya tamamen yukarı kaldırır, ajite olduğunda aşağı yukarı kakabilir veya yelpaze şeklinde açabilir. Rahatsız edildiğinde kuyruğu indirir, daha yatay bir duruşa geçer ve hemen saklanır. Eğer kaldırılırsa uçuşu alçaktan ve direkttir, genellikle kısa bir mesafe uçup hemen yine saklanır, konarken kuyruğunu açarak kırmızı panellerini gösterir. Bazen havadaki böcekleri kısa süreliğine havada takip edip kapabilir.
